door Cees Roodnat
Ik ken veel mensen die van het woord ‘wintertuin’ alleen al acuut een aanval van ‘schele hoofdpijn’ krijgen. Daaronder bevinden zich veel ambtenaren, belast met vergunningen voor het bouwen van een nieuwe, of met de exploitatie van de oude Wintertuin. Baarn kent er sinds kort namelijk twee. En zo voorspoedig als het inmiddels gaat met de nieuwe Wintertuin (Jardin d’Hiverre) op het bomen centrum aan de Zandheuvelweg, zo’n gebed zonder eind zijn de ervaringen met de oude Wintertuin (tropische kas van glas en staal) in het Cantonspark.
 |
August Janssen
(1864-1918) |
Toch zaten er achter het initiatief voor beide tuinen gewiekste ondernemers; die elk in hun eigen tijd, (August Jansen in 1914 en Hans Blokzijl in 2016/ 2017), met wind mee of pal tegen, in staat bleken lokale overheden stoutmoedig naar hun hand te kunnen zetten.
Zo’n eeuw geleden was het bouwen van grote klassieke glazen kassen, Win tertuinen of Oranjerieën razend populair. Toen August Janssen, schatrijke ondernemer en filantroop in 1904 huize Canton erfde, een naar Chinees voorbeeld gebouwd huis in Baarn, liet hij dat in 1910 afbreken, liet een nieuwe villa Canton verrijzen en legde in de overtuin ervan in 1914-1915 een Wintertuin aan. Meteen de grootste Wintertuin van Nederland en de hoogste en mooiste kas van Europa. Het park was een ontwerp van zijn tuinbaas J. Goossen, de Wintertuin een ontwerp van firma G. Koelewijn, kassenbouwers uit Baarn. Van dit achterneefje van het Londense Chrystal Palace (1851), het Amsterdamse Paleis voor Volksvlijt (1864) en later het Parijse Grand Palais (1900) heeft August niet lang kunnen genieten. In 1918 stierf hij en kwamen park en Wintertuin aan de Staat der Neder landen die het bestemde als botanische tuin voor de Rijksuniversiteit Utrecht. Die stootte het in 1987 weer af, (te ver van Utrecht) en verkocht park en kas weer aan de gemeente Baarn voor het symbolische bedrag van één gulden. Een koopje zou je zo zeggen.
 |
Hans Blokzijl
(Foto: 557design.nl) |
De last echter om zo’n fraai monument weer rendabel te laten functioneren bleek allerminst ‘een fluitje van een cent.’ Palm Court Galleries, een renovatie van de kas in 2011/2012 voor 2,3 miljoen, twee en half jaar leegstand en een handvol loze plannen volgden. Welke ondernemer vindt er na Redforce wél genade bij omwonenden en Gemeente? Dus nog maar een jaar doorgemodderd met tijdelijk gebruikers. Kwartier maker Kouwenberg toverde nog een tijdje yogalessen, bruidsreportages, pianoconcerten en dergelijke uit zijn hoge hoed, maar leverde begin april teleurgesteld zijn sleutel van de Winter tuin al weer in bij de Gemeente. Dit in afwachting van de volgende ondernemer die (voor slechts 40.000 euro per jaar) zijn nek in de strop wil steken. Wordt dat Living History? Ik waag me niet meer aan een voorspelling.
 |
| Yoga in de Wintertuin |
Leurt het Rijk met Paleis Soestdijk, vorstelijk Baarn leurt met haar Paleis van glas. Maar overheden zijn geen ondernemers en veel ondernemers niet zo brutaal als een Kraay of Blokzijl. Eerst maar eens naar die nieuwe Wintertuin op het bomencentrum. Hans Blokzijl voorspelt voor zijn Jardin d’Hiverre (geen fout maar een woordspeling tussen wintertuin en tuin van glas!) ook een levensduur van minstens een eeuw. Dat klassieke Wintertuinen tegenwoordig niet meer worden gebouwd zat hem niet lekker. Hij zag er wel wat in als concept voor een tweede congresgebouw op zijn bomencentrum. Struinde dus heel Europa af om wintertuinen uit de jaren twintig van de vorige eeuw te bezoeken, mixte de bouwstijlen en liet, geïnspireerd door de oranjerie van de Royal Botanic Gardens in Kew, specialisten op allerlei gebied zijn ideeën uitwerken tot de Wintertuin van de 21e eeuw. Een paleis van hout, staal en glas dat August Janssen jaloers had kunnen maken. Het verschil? Deze wintertuin is niet voor planten maar voor mensen. Er kunnen straks wel 450 bezoekers tegelijk in. Kreeg zijn voorganger in 1914 nog alle medewerking van Gemeente en bevolking (nog geen omwonenden!),
Blokzijls droom kwam er niet zonder slag of stoot. Hij moest een koor aan insprekers het hoofd bieden. De uiteindelijke vergunning na een bouwstop van zeven maanden kostte hem duizenden euro’s per dag. Hij doet het af als “een bijzonder vervelende bloeddrukverhogende periode”, maar ligt er niet meer wakker van. Zijn Wintertuin - van Oostenrijks grenen, turquoise groen staal en 80.000 kilo groen glas, met geventileerde nokkoepel van 9.20 m boven het maaiveld en de voetjes in het water - bleek op de open dag (eind april) al zo’n 50 dagen volgeboekt. “Inmiddels zijn ongeveer 1000 mensen hier geweest (aldus B), allemaal gingen ze geroerd naar huis.” Ik ook, maar dan van ellende, na mijn bezoekje aan de oude, maar vooral verweesde Dame in het Cantonspark.
Geraadpleegd:
- Knipsels BC 2014 tot heden,
- De restauratie van de Wintertuin, Hans Vlaardingerbroek, Baerne, juni 2012.
- Baarn, geschiedenis en architectuur, Zeist 1994.
 |
| Cees Roodnat |
Dit verhaal verscheen op maandag 12 juni 2017 in de Baarnsche Courant in de rubriek
’Vandaag is morgen alweer gisteren (bruggetjes naar vroeger)’
Deze rubriek is een samenwerking tussen de Historische Kring Baerne en Groenegraf.nl
Geïnspireerd geraakt door onze oud Baarn-verhalen?
Kom in actie en deel ook uw herinneringen op Groenegraf.nl.
